روشهای ارزیابی موجودی در حسابداری

پس از تعیین مقدار یا مقدار کالای باقیمانده در انتها از طریق مدیریت انبار، باید قیمت آن مشخص شود. اما با توجه به اینکه کالاهای موجود در پایان دوره در چند مرحله و با قیمت های مختلف خریداری شده است، باید مشخص شود که مبلغ هر واحد کالا در گزارش های مالی منعکس شود.

همانطور که می دانید موجودی کالا شامل مواد مصرفی، مواد اولیه، محصولات در حال ساخت و موجودی آماده فروش است. اما با توجه به اینکه در این مبحث فقط موسسات تجاری مورد توجه قرار می گیرند، می توان گفت که در موسسات تجاری، موجودی کالا، موجودی کالایی است که به منظور فروش نگهداری می شود. موجودی کالا یکی از دارایی های جاری شرکت محسوب می شود. زیرا پیش بینی می شود ظرف یک سال مالی فروخته یا مصرف شود.

مدیریت موجودی

در پایان هر سال مالی به منظور تعیین میزان کالاهای باقی مانده در شرکت، کلیه کالاهای موجود شمارش می شود. این عملیات که بر اساس تعداد اقلام باقی مانده در موجودی کالا تعیین می شود، مدیریت سهام یا شمارش عینی موجودی کالا نامیده می شود. البته به منظور اعمال کنترل های قوی تری بر روی موجودی های شرکت می توان عملیات انبار را چندین بار در طول سال انجام داد. معمولاً در پایان هر دوره برای تطبیق موجودی واقعی انبار با موجودی ریالی ثبت شده در نرم افزار حسابداری انجام می شود.

عملیاتی که طی آن تمامی کالاهای موجود به منظور تعیین مقدار کالاهای باقی مانده در شرکت شمارش می شود، مدیریت سهام نامیده می شود.

روشهای ارزیابی موجودی

پس از تعیین مقدار یا مقدار کالای باقیمانده در انتها از طریق مدیریت انبار، باید قیمت آن مشخص شود. اما با توجه به اینکه کالاهای موجود در پایان دوره در چند مرحله و با قیمت های مختلف خریداری شده است، باید مشخص شود که مبلغ هر واحد کالا در گزارش های مالی منعکس شود. برای توضیح این موضوع، فرض می کنیم که شرکت امین در ابتدای سال 2018 تاسیس شده و در طول سال مذکور خریدهای زیر را انجام داده است:

اگر 550 کیلو از این محصولات در سال 2018 فروخته شد و مابقی (یعنی 350 کیلو) در پایان دوره باقی ماند، قیمت تمام شده موجودی در پایان دوره و همچنین قیمت تمام شده فروخته شده چقدر است؟ در پاسخ به سوال فوق باید روش تخصیص بهای تمام شده موجودی مواد و کالا مشخص شود. مهمترین این روش ها به شرح زیر است:

1. روش شناسایی خاص

در روش شناسایی ویژه مشخص می شود که کالاهای فروخته شده و همچنین کالاهای موجود در پایان دوره مالی مربوط به کدام یک از خریدها بوده و سپس بهای تمام شده موجودی کالا در پایان دوره می باشد. بر اساس قیمت تمام شده آن خریدها محاسبه می شود. به عنوان مثال اگر در مثال فوق 100 کیلو از کالاهای فروخته شده در سال 2018 از محل خرید در تاریخ 1 اردیبهشت باشد، 300 کیلو از محل خرید 14 شهریور و 150 کیلو از محل خرید می باشد. در تاریخ 25 دی ماه قیمت کل کالاهای فروخته شده به شرح زیر محاسبه می شود. :

همانطور که مشاهده می کنید بهای تمام شده کالای فروخته شده 614000 ریال می باشد. بنابراین با توجه به اینکه مجموع کالاهای آماده فروش 1,008,000 ریال می باشد, بهای تمام شده موجودی در پایان دوره 394,000 ریال (=394,0001008,000-614,000) می باشد. البته بهای تمام شده موجودی در پایان دوره نیز به صورت زیر قابل محاسبه است:

استفاده از روش شناسایی خاص در صورتی امکان پذیر است که اسناد و اطلاعات کافی برای هر کالای خرید و فروش نگهداری شود و یا ماهیت موجودی شرکت به گونه ای باشد که تعلق آن به هر خرید به طور دقیق مشخص شود. مانند موجودی انواع خودرو که با ذکر شماره موتور تمامی خودروهای موجود در پایان دوره مالی، قیمت کل هر یک از آنها مشخص می شود.

تبصره : در روش شناسایی ویژه مشخص می شود که کالاهای فروخته شده و همچنین کالاهای موجود در پایان دوره از کدام یک از خریدها بر اساس قیمت تمام شده آن خریدها تعیین می شود.

2- روش میانگین وزنی

در این روش ابتدا میانگین بهای تمام شده کالاهای آماده فروش محاسبه شده و سپس بهای تمام شده موجودی کالا در پایان دوره بر اساس میانگین تعیین می شود. به عبارت دیگر در روش میانگین موزون ابتدا میانگین بهای تمام شده یک واحد از کالاهای آماده فروش شرکت در طول سال محاسبه می شود. سپس رقم به دست آمده در تعداد (مقدار) موجودی پایان دوره (به دست آمده از طریق مدیریت سهام) ضرب می شود تا قیمت تمام شده سهام پایان دوره مشخص شود. اکنون نحوه محاسبه بهای تمام شده سهام شرکت امین در پایان دوره با استفاده از روش میانگین موزون توضیح داده شده است:

همانطور که مشاهده می شود میانگین موزون بهای تمام شده یک واحد از کالای آماده فروش امین طی سال 1397 مبلغ 1120 ریال است. حال این مقدار در تعداد (مقدار) کالاهای فروخته شده توسط شرکت امین (550 کیلو) ضرب می شود تا قیمت کل کالاهای فروخته شده توسط شرکت در سال 2018 مشخص شود.

616000 = 1120 × 550 = بهای تمام شده کالا

برای به دست آوردن بهای تمام شده موجودی کالا در پایان دوره شرکت امین (350 کیلو) باید تعداد (مقدار) باقیمانده کالا در پایان دوره در 1120 ضرب شود.

392000 = 1120 × 350 کیلو = هزینه موجودی در پایان دوره

بنابراین با استفاده از روش میانگین موزون قیمت تمام شده کالاهای پایان دوره شرکت امین در پایان سال 1397 مبلغ 392000 ریال می باشد.

روش دیگری که برای محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا استفاده می شود، روش میانگین ساده است. در روش میانگین ساده، قیمت تمام شده یک واحد کالای آماده فروش از تقسیم مجموع قیمت های خرید بر تعداد دفعات خرید کالا به دست می آید. بنابراین میانگین ساده قیمت یک واحد از کالاهای آماده فروش امین طی سال 1397 به شرح زیر محاسبه می شود:

این روش تنها زمانی قابل استفاده است که مبلغ خرید هر بار یکسان باشد. به عنوان مثال، این شرکت هر بار 200 واحد کالا خریداری می کند. اما از آنجایی که این اتفاق بسیار نادر است، معمولاً روش متوسط ​​ساده قابل اجرا نخواهد بود.

تبصره: در روش میانگین موزون، قیمت تمام شده کالاهای فروخته شده و همچنین کالاهای موجود در پایان دوره بر اساس میانگین بهای تمام شده کالاهای آماده فروش تعیین می شود.

3- اولین بیرون آمدن در روش (FIFO)

در روش اول در اول خروج (FIFO) فرض بر این است که فروش دوره مالی از موجودی دوره اول و اولین خریدهای دوره مالی انجام می شود. بنابراین موجودی در پایان دوره از آخرین خریدهای دوره می باشد. به عبارت دیگر، در این روش فرض بر این است که هر کالایی که زودتر خریداری شده، زودتر نیز فروخته شده است. بنابراین مقدار کالایی که در پایان دوره باقی می ماند از آخرین خریدهای سال می باشد.

اکنون نحوه محاسبه بهای تمام شده موجودی کالا در پایان دوره شرکت امین به روش اول برون اول توضیح داده شده است. همانطور که گفته شد در این روش فرض بر این است که موجودی در پایان دوره از آخرین خریدهای سال باشد. بنابراین 550 کیلو کالای فروخته شده توسط شرکت در سال 1397 شامل 200 کیلو کالای خریداری شده در تاریخ 1 اردیبهشت و 350 کیلو کالای خریداری شده در تاریخ 23 شهریور می باشد.بنابراین 200 کیلوگرم را در قیمت خرید یک واحد کالا در اول اردیبهشت ضرب می کنیم. اردیبهشت ماه و 350 کیلوگرم را در قیمت خرید یک واحد کالا در 14 شهریور ضرب کنید تا قیمت تمام شده کالای فروخته شده مشخص شود.

593000 = (1100 × 350) + (1040 × 200) = بهای تمام شده کالای فروخته شده

به این ترتیب از 350 کیلو کالای پایان دوره شرکت امین، 300 کیلو مربوط به خریدهای 4 دی و مابقی (یعنی 50 کیلو) مربوط به خریدهای 23 شهریور می باشد. بنابراین 300 کیلوگرم را در قیمت خرید یک واحد کالا در 4 دی ضرب و 50 کیلوگرم را در قیمت خرید یک واحد کالا در روز 14 شهریور ضرب می کنیم تا قیمت تمام شده کالا در پایان دوره مشخص شود. .

415000 = (1100 × 50) + (1200 × 300) = بهای تمام شده موجودی در پایان دوره

بنابراین بر اساس روش FIFI بهای تمام شده کالای فروش رفته توسط شرکت امین در سال 1397 مبلغ 593000 ریال و بهای تمام شده موجودی کالا در پایان دوره 415000 ریال می باشد.

گردش فرضی کالا در روش یادشده را به صورت زیر میتوان نشان داد:

در روش first-in-first-out (FIFO)، فرض بر این است که محصولی که اول وارد شده است ابتدا ارسال می شود.

نکته: در روش FIFO فرض بر این است که هر محصولی که زودتر خریداری شده باشد، زودتر نیز فروخته شده است. بنابراین بهای تمام شده کالای فروش رفته و مانده در پایان دوره بر این اساس تعیین می شود.

4- اولین از آخرین در روش (LIFO)

در روش اول در اول خروج (LIFO) فرض بر این است که فروش دوره مالی از آخرین خریدهای دوره مالی انجام می شود. بنابراین موجودی کالا در پایان دوره از موجودی کالاهای دوره اول و اولین خریدهای دوره می باشد. به عبارت دیگر در این روش فرض بر این است که هر کالایی که زودتر خریداری شده دیرتر فروخته شده است، بنابراین مقدار کالایی که در پایان دوره باقی می‌ماند از موجودی دوره اول و اولین خریدهای سال است. دوره. بنابراین می توان روش LIFO را دقیقاً برعکس روش FIFO در نظر گرفت. اکنون نحوه محاسبه بهای تمام شده موجودی کالا در پایان دوره شرکت امین به روش اولین صادره از آخرین دریافتی توضیح داده شده است.

همانطور که گفته شد در روش LIFO فرض بر این است که کالای فروخته شده از محل آخرین خریدهای سال باشد. بنابراین 300 کیلو از 550 کیلو کالای فروخته شده شرکت امین از محل خرید 4 دی و 250 کیلو مابقی از محل خرید 23 شهریور می باشد. بنابراین بهای تمام شده کالای فروش رفته توسط شرکت در سال 1397 به شرح زیر محاسبه می شود:

635000= (1100×250) + (1200×300) = بهای تمام شده کالای فروخته شده

با توجه به توضیحات فوق در روش LIFO موجودی کالا در پایان دوره شرکت امانی از موجودی کالاهای دوره اول و اولین خریدهای دوره خواهد بود. بنابراین از 350 کیلو کالای پایان دوره شرکت امین، 200 کیلو از خریدهای اول اردیبهشت و مابقی یعنی 150 کیلو از خریدهای 14 شهریور تعیین می شود. بنابراین، برای تعیین قیمت تمام شده کالا در پایان دوره، 200 کیلوگرم را در قیمت تمام شده یک واحد کالای خریداری شده در تاریخ 1 اردیبهشت و 150 کیلوگرم را در قیمت تمام شده یک واحد کالای خریداری شده در 23 شهریور ضرب می کنیم. .

373000 = (1100 × 150) + (1040 × 200) = بهای تمام شده موجودی در پایان دوره

بنابراین بهای تمام شده کالای فروخته شده توسط شرکت امین در سال 1397 به روش واردات اول از آخرین 635000 ریال و بهای تمام شده کالاهای پایان دوره شرکت 373000 ریال می باشد.

همانطور که قبلا گفته شد، طبق استانداردهای حسابداری ایران، استفاده از روش اول از آخرین ورود مجاز و توصیه نمی شود. بلکه با توجه به استانداردهای فوق الذکر برای محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا باید از یکی از روشهای شناسایی ویژه، اولین صادرات اولین واردات یا میانگین موزون استفاده شود. گردش فرضی کالا در روش LIFO را می توان به صورت زیر نشان داد:

در روش LIFO فرض بر این است که کالایی که دیرتر وارد شده است زودتر خارج می شود.

نکته: در روش اولین خروجی آخرین ورود (LIFO) فرض بر این است که هر کالایی که دیرتر خریداری شده، زودتر فروخته شده است. بنابراین بهای تمام شده کالای فروش رفته و مانده پایان دوره بر این اساس تعیین می شود.

شما می توانید با مراجعه به سایت استاد حساب از آموزش ها و دوره های متعدد این مجموعه مانند اکسل،هلو و … بهره مند شوید.